هات تپ (Hot tap) از جمله سرویس هایی است که معمولا در واحدهای حاوی خطوط لوله و دپارتمان هایی استفاده می شود که خطوط انتقال سیال در آن نقش های کلیدی و پررنگی ایفا می کنند. به طور کلی عملیات hottapping از خدمات خطوط لوله است و از همین روی بیشتر در مجتمع های نفتی و گازی مورد کاربردی دارد، امابه طور کلی هر واحدی ولو خدماتی نیز می تواند به نخوی از سرویس hot tap استفاده کند.
چنان که از نامش برمی آید، هات تپ (Hot Tap) متشکل از دو کلمه hot یعنی گرم، و tap یعنی انشعاب است. منظور از انشعاب گیری گرم انجام عملیات انشعاب در شرایطی است که محل و موقعیت انشعاب گیری در معرض جرقه، اشتعال یا انفجار است. مراد از این که عملیات انشعاب گیری مستعد احتراق می باشد این است که در هات تپ لوله عملیات انشعاب روی خط لوله ای انجام می گیرد که دارای میزانی از سیال روان و در جریان درون خط لوله است. به عبارتی دیگر فن آوری hottap به گونه ای طراحی شده است که در زمان جریان سیال درون لوله نیز امکان انشعاب گیری از آن وجود داشته باشد.
این تکنولوژی این امکان را فراهم می کند که برای انشعاب گیری از خط لوله نیازی به قطع کردن سیال از درون لوله نباشیم. با استفاده از هات تپ لوله می توان یک فرایند را به صورت گرم و بدون نیاز به تعطیل کردن و معوق گذاردن سایر فرایندها به انجام رساند و از همین رو می توان hottap را از فن آوری های روز و بسیار پرمزیت به شمار آورد.
در خصوص امکان انجام عملیات هات تپ، طبیعتاً باید بر اساس شرایط و اقتضائات ویژه هر فرایند محاسبات و برنامه ریزی های لازم را انجام داد. به طور کلی و عمومی عملیات hottap روی تمامی خطوط لوله فلزی قابل انجام است. در این خصوص لوله های کربن استیل، و استنلس استیل فرایند hottapping ساده تر است و می توان اطمینان داشت که عملیات انجام می شود. اما در خصوص خطوط لوله فلزی که امکان اعوجاج، تغییر شکل و تنش بالا در آن ها وجود دارد شرایط کمی دشوارتر است. با این حال می توان تدابیری اتخاذ کرد که عملیات هات تپ روی آن ها نیز امکان پذیر باشد.
این تدابیر می تواند آماده سازی دستگاه هات تپ و استفاده از ابزار و فن آوری هایی باشد که مانع از تنش لوله در حین انجام کار خواهند شد. همچنین نقش اپراتورها و پرسنلی که اجرای عملیات هات تپ لوله را دارند نیز در این زمینه حائز اهمیت است. آن ها می توانند با استفاده از روش های مهندسی باردهی به دستگاه را به گونه ای انجام دهند که لوله سالم و بدون ایراد بماند.
در خصوص خطوط لوله غیر فلزی نظیر خطوط پلی اتیلن نیز انجام عملیات هات تپ دانش و تجربه مهندسی و عملیاتی خاص خود را می طلبد و تیم اجرایی باید با استفاده از روش های مبتکرانه فرایند را به گونه ای برنامه ریزی کند که hot tap روی این دست لوله ها قابل انجام باشد. این دست خطوط در مقایسه با خطوط لوله فلزی حساسیت بالاتری نسبت به برش دارند اما می توان با استفاده از روش ها و بهره گیری مهارت ها، فرایند را به گونه ای انجام داد که کوچک ترین خللی در کار ایجاد نشود.
هات تپ در هر شرایطی قابل انجام نیست و به هیچ عنوان نباید تصور کرد که هر خط لوله ای در هر شرایطی را می توان با استفاده از روش هات تپ انشعاب گیری کرد، اما باید توجه داشت که در صورت مهارت و دانش بالای شرکت ارائه دهنده خدمات hottapping، می توان از بسیاری از محدودیت ها عبور کرد و به سادگی گره از مشکلاتی که غیر قابل رفع می نمایند گشود.
برای مثال اجرای عملیات هات تپ کمینه ای از فشار را درون لوله اقتضا می دارد و بر اساس استانداردها نیز تنها زمانی می توان عملیات hottap را روی یک خط لوله به انجام رساند که حداقلی از فشار را داشته باشد، اما مجریان مجرب عملیات هات تپ می توانند با استفاده از راهکارهای ویژه شرایط را به گونه ای رقم بزنند که عملیات در فشارهای پایین مقدور شود. البته این امر نیز مطالعات امکان سنجی خاص خود را می خواهد و در هر شرایطی امکان پذیر نیست، اما می توان با راههای ابتکاری دست کم بخشی از فرایندهای از این دست را عملیاتی کرد.
مولفه های دیگری نیز هستند که انجام پذیری یا عدم امکان انجام هات تپ لوله را تعیین می کنند. انجام دهنده عملیات hottap باید با آنالیز شرایط و سنجش تمامی این مولفه ها نسبت به امکان پذیری آن تصمیمات لازم را اتخاذ کند.
انجام صحیح و مطمئن هات تپ لوله مستلزم توجه به استانداردهای متعدد خطوط لوله است. استانداردهای جوشکاری و کار گرم روی خطوط لوله دارای سیال، استانداردهای پایپینگ، استانداردهای مرتبط با اتصالات خطوط لوله، استانداردها و دستورالعمل های فلنج و نیز دستورالعمل ها و استانداردهای ایمنی و حفاظت نیروی کار از جمله این موارد است. از آن جا نیز که عملیات hot tap خطرات بالقوه و شدت بسیار بالا را محتمل می دارد، توجه به این استانداردها از اهم وظایفی است که اجرا کنندگان آن می باست مورد توجه قرار دهند. آسیب های جانبی از ناحیه hottap شدت بسیار بیشتری از خیلی فرایندهای صنعتی دیگر دارند و نباید در خصوص توجه به این استانداردها ذره ای اهمال داشت. حفظ ایمنی فرایند و نیروی کار فعال در آن از واجب ترین پیش نیازهای عملیات در هر مرحله از کار است و از این رو هم دانش، هم احتیاط و هم تسلط و اشراف روانی بر کار گرم هات تپ باید در کنار یکدیگر فرایند را به سرانجام دلخواه برسانند.
تبدیل شدن به یک مجری درجه یک عملیات هات تپ نیازمند مهارت، دانش فنی، کسب تجربه عملیاتی، توجه ویژه به این استانداردها در تمامی شرایط و نیز رفتار کاری مجریان آن که مبتی بر تعامل با کارفرما، تمرکز و تعهد کاری است می باشد.
