آتش یکی از عوامل تهدید کننده ی ایمنی در بسیاری از محیط های کاری است. برای اینکه آتش سوزی رخ دهد و اشتعال شروع شود نیاز به سه جزء مهم و اساسی خواهد که این سه جزء را در سه رأس یک مثلث قرار می دهند و این مثلث را مثلث آتش می نامند. گرما، سوخت و اکسیژن سه رأس مثلث آتش را تشکیل می دهند. هر کدام از این عوامل در زمان آتش سوزی حذف شوند، آتش خاموش می شود. بنابراین به منظور آگاهی از چگونگی مقابله با آتش و آتش سوزی خوب است تا مثلث آتش را به خوبی بشناسیم و نکات ایمنی مربوط به آن را فراگیریم.
اصطلاح مثلث آتش را متخصصین و کارشناسان آتش نشانی به کار می برند تا درک عناصر لازم برای اشتعال و آتش سوزی را آسان تر کنند. در این مطلب قصد داریم این سه عامل در سه رأس مثلث آتش را مورد بررسی قرار داده و وظیفه ی هرکدام در تولید آتش را ارزیابی کنیم.
مثلث آتش
مهم ترین عامل در ایجاد آتش سوزی در مثلث آتش، گرما خواهد بود. بدون گرما آتشی به وجود نمی آید. بنابراین یکی از اولین اقداماتی که برای خاموش کردن آتش انجام می دهند استفاده از یک خنک کننده است. معمولاً آب به دلیل خاصیت جذب گرما و عدم اشتعال یه خنک کننده ی عالی برای خاموش کردن آتش به حساب می آید. اما در برخی مواقع نیز می توان به جای آب از مواد شیمیایی مخصوصی استفاده کرد که بازدارنده ی حرارت شیمیایی باشد و به عنوان خنک کنننده عمل کنند. دی اکسید کربن و هالوژن ها از جمله مواد شیمیایی هستند که حرارت را به خود جذب کرده و به عنوان خنک کننده عمل می کنند. از این مواد معمولاً در کپسول های اطفاء حریق استفاده می کنند.
آتش سوزی نیاز به منبع قابل اشتعال دارد که بسوزد و در کنار دو مورد دیگر در مثلث آتش، آتش سوزی را شروع کند. انواع مواد قابل اشتعال عبارتند از:
هر کدام از این مواد در مجاورت گرما و اکسیداسیون قرار گیرند به راحتی می توانند آتش را به وجود بیاورند. گفتیم که در صورت حذف هر کدام از عوامل آتش سوزی در مثلث آتش، اشتعال اتمام می یابد. برای سد کردن سوخت باید جریان سوخت رسانی به آتش را قطع کنیم. به عنوان مثال می توانیم جریان الکتریسیته و یا گاز را قطع کنیم و یا مواد قابل اشتعال را از مجاورت محل آتش دور کنیم.
اکسیژن عنصری است که موجب اشتعال می شود. این عنصر در هرجایی که وجود داشته باشد و گرما و منبع سوخت لازم را در اختیار داشته باشد رفته رفته موجب شروع و ادامه ی آتش می شود. حتی درون سلول های بدن ما. برای اینکه جریان آتش سوزی را قطع کنیم می توانیم تماس آتش با اکسیژن را قطع کنیم و به اصطلاح از روش خفه کردن استفاده کنیم. با استفاده از یک پتو یا خاک و سنگ می توانیم عمل خفه کردن و ممانعت از تماس اکسیژن با آتش را انجام دهیم.
عملیات هات تپ در زنجیره ی اجرایش خود تمامی عوامل مثلث آتش را دربرمی گیرد. بنابراین آتش سوزی در این عملیات محتمل خواهد بود. رعایت دستورالعمل های ایمنی و فنی و همچنین استفاده از وسایل اطفاء حریق موجب می شود تا بتوانیم مثلث آتش را در عملیات هات تپ کنترل کنیم. اما چگونه>>>
عملیات هات تپ به پروژه هایی اطلاق می شود که در طول آن از خطوط لوله انشعاباتی تهیه می کنیم. برای تهیه ی انشعاب از خطوط لوله آن ها را زمانی که تحت فشار هستند و سیال از درون آن ها در حال عبور است برش می زنیم. این برش با استفاده از دستگاه تحت فشاری به نام تپینگ ماشین (دستگاه هات تپ) ایجاد می شود.
گرما: اصطکاکی که بین اجزای برشی دستگاه هات تپ و دیواره ی لوله در زمان برش ایجاد می شود، زاینده ی حرارت و گرمای زیادی است. همچنین سیالی که درون خط در جریان است می تواند دارای دمای بالایی باشد که خود می تواند تقویت کننده ی عامل گرما باشد.
گفتیم که برای حذف عامل گرما از خنک کننده استفاده میکنیم. اما در این قسمت از ماده ی خاصی به عنوان خنک کننده استفاده نمی کنیم. عامل خنک کننده و حذف کننده ی گرما در این منظر، جریان سیال می باشد. سیالی که از درون لوله در حال عبور است به میزانی هر چند کم حرارت حاصل از برش را به خود جذب می کند و از نقطه ی عملیاتی دور می شود. به دلیل متناوب بودن جریان حرارت به صورت مکرر از نقطه ی عملیاتی دور می شود. در ابتدای عملیات هات تپ فشار سیال را به صورت موضعی و در بالا دست منطقه ی عملیاتی تنظیم می کنند تا سرعت جریان برای در کردن حرارت و خنک کردن متناسب باشد.
سوخت: در صورتی که سیال درون خط لوله از نوع سیالات قابل اشتعال باشد با اتاق کنترل و تیم پشتیبانی از خط هماهنگ خواهیم بود و در صورت بروز هرگونه آتش سوزی، سوخت رسانی (جریان سیال) را از نقاط بالا دست به وسیله ی ولوهای کنترلی قطع می کنیم.
اکسیژن: عامل اکسیژن در مثلث آتش سوزی در صورتی که دو عامل دیگر کنترل شوند، ریسک کمتری ایجاد خواهد کرد. اما همیشه کپسول های اطفاء حریق در نزدیک ترین نقطه به منطقه ی عملیاتی مستقر می شوند و در صورت بروز هرگونه آتش سوزی می توان از آن ها برای خاموش کردن آتش استفاده کرد.
